فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه ای
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 9، پاییز و زمستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/07/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سید ابوالفضل مسعودیان، بختیار محمدی صفحه 1
    در این نوشتار، داده های هفت متغیر اقلیمی (بارش، نم نسبی، ساعات آفتابی، میانگین دما، میانگین کمینه ی دما، میانگین بیشینه ی دما، فشار تراز ایستگاه) ایستگاه سنندج، در طول سال های 73-1343، بررسی شده است. ضمن بررسی زمان مورد مطالعه، 10966 روز دارای داده های کاملی از متغیرهای مذکور بودند. با انجام تحلیل مؤلفه ی اصلی(PCA) روی این داده ها، پنج مؤلفه ی اصلی، که بالاتر از یک درصد پراش را تبیین می کردند، انتخاب شدند. روی ماتریس (5*10966)، که طول آن تعداد روزها و عرض آن تعداد مؤلفه های اصلی بود، تحلیل خوشه ایصورت گرفت و پنج تیپ هم دید هوا به دست آمد. با توجه به پراش زیادی که تیپ های یک و پنج داشتند، روی این دو تیپ نیز یک تحلیل خوشه ایصورت گرفت که تیپ اول به سه تیپ فرعی و تیپ پنجم به پنج تیپ فرعی تقسیم شدند و در مجموع یازده تیپ هم دید برای ایستگاه سنندج به دست آمد.
    کلیدواژگان: تیپ هم دید، تحلیل مؤلفه ی اصلی، تحلیل خوشه ای، روز نماینده، هم بستگی درون گروهی، سنندج
  • مقایسه ی شاخص های ناپایداری جوی حوضه ی آبریز آجی چای با استانداردهای ناپایداری جوی تعیین الگو برای این حوضه
    مجید زاهدی، اصغر چوبدار صفحه 2
    تحقیق حاضر، الگوی ریاضی حوضه ی آبریز آجی چای را، که دربخش شرقی حوضه ی آبریز دریاچه ی ارومیه بین طول های52 47 و 32 45 شرقی و عرض های 30 38 و 36 37 شمالی درشمال غرب کشورجمهوری اسلامی ایران قرارگرفته است، ارائه می نماید.
    در این پژوهش از آمار ایستگاه جو بالای تبریز که تنها ایستگاه از نوع خود در منطقه(شمال غرب کشور) می باشد، استفاده شده است. داده های تحقیق را هفت شاخص ناپایداری جوی (SI، K، V.T، C.T، T.T، SW و LI) در ایستگاه مذکور مربوط به71 مورد وقوع سیل از سال 1375 تا 1383 در حوضه ی آبریز آجی چای تشکیل داده اند. مقایسه ی این شاخص ها با استانداردهای ناپایداری جوی مغایرت هایی را در برخی موارد بین ارقام مشاهداتی و ارقام پیشگویی شده نشان داده است و نهایتا شاخص های ناپایداری حوضه ی آبریز آجی چای به شرح زیر تعیین شده اند:T.T > = 41.8 V.T > = 24.7 SI = < 7.12SW > = 11.65 C.T > = 11.5 K > = 14.3 LI = < 6.79
    کلیدواژگان: حوضه ی آبریز آجی چای، شاخص های ناپایداری جوی، استانداردهای ناپایداری جوی، الگوی ریاضی
  • براتعلی خاکپور، سعدالله ولایتی، سید قاسم کیانژاد صفحه 45
    الگوی بهینه ی زیست در جوامع شهری، ضرورت نیاز به برنامه ریزی کاربری اراضی را مطرح می سازد، تا در این راستا سیاست های تنظیم و تحولات کاربری اراضی در شهرها ساماندهی شود.هر یک از نظریه پردازان شهری، به نحوی به مطالعه ی کاربری اراضی پرداخته تا الگویی از ساخت شهرها ارائه دهند. امروزه تحول کاربری اراضی به عنوان فرایندی مؤثر در فضای شهری مطرح است. این تحول که غالبا در اثر فعالیت های انسانی روی می دهد، به دلیل نبود برنامه ی اصولی، بی توجهی به توسعه ی پایدار، نداشتن مدیریت پایدار و بدون درنظر گرفتن محدودیت های زیست محیطی، به یکی از مهمترین معضلات شهرها در فضای نوین تبدیل شده است. عوامل تاثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی را می توان به سه دسته ی: عوامل قانونی، عوامل اقتصادی و عوامل جمعیتی تقسیم کرد. عوامل جمعیتی در تغییرات کاربری اراضی مهمترین عامل است و دو عامل دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد. همچنین مشکلات زیادی را برای شهرها به بار آورده و ساماندهی کاربری اراضی را با مشکلاتی روبرو ساخته است. شهر بابل شاهد گسترش قابل توجه فضاهای ساخته شده در دو دهه ی اخیر بوده، به گونه ای که بیش از دیگر شهرهای استان رشد فیزیکی داشته است. از این رو در این نوشتار، عوامل تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی شهر بابل و اثرات ناشی از آن مورد بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: تغییر کاربری، کاربری اراضی، فضای شهری، توسعه پایدار، عوامل جمعیتی، عوامل قانونی، شهر بابل
  • بهرام رنجبریان، محمد زاهدی صفحه 65
    در این مقاله، سطح رضایت گردشگرانی که برای نخستین بار به اصفهان سفر می کنند، در مقایسه با آنها که این سفر را تکرار کرده اند، مورد بررسی قرار گرفته است. نوشتار حاضر حاصل یک مطالعه ی میدانی است و 160 تن از گردشگران خارجی، که در طول سال 1382 به اصفهان سفر کرده بودند، به طور اتفاقی انتخاب شده و پرسشنامه ای مفصل نزد ایشان تکمیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سطح رضایت خاطر گردشگرانی که سفر به اصفهان را تکرار نموده اند، پایین تر از آنهایی است که برای نخستین بار چنین سفری را تجربه می کنند. پژوهشگران، با استفاده از نظریه ی عدم تایید انتظارات، دلایل چنین نتایجی را مورد بررسی قرار داده و آنها را با واقعیات منطبق دانسته اند.
    کلیدواژگان: گردشگری، رضایت مشتری، نظریه عدم تایید انتظارات، تجربه سفر، اصفهان
  • عیسی جوکارسرهنگی، ابوالقاسم امیراحمدی، حسین سلملیان صفحه 79
    شناسایی مکان های با پتانسیل بالای وقوع زمین لغزش ها برای مقابله با آن، از اهمیت زیادی برخوردار است. در مطالعه ی موردی حوضه ی صفارود، تعداد 33 لغزش مشاهده شده که هدف این تحقیق، شناخت عوامل و پهنه بندی مکان های مستعد وقوع لغزش ها می باشد. پارامترهای خاص موضوع این تحقیق شامل؛ سنگ شناسی، گسل، ارتفاع، شیب، جهت دامنه، بارش، آبراهه، خاک، پوشش گیاهی، راه ارتباطی و آبادی های حوضه بوده و از GIS برای تهیه ی لایه های اطلاعاتی و ارزشیابی هر یک از عوامل، تلفیق آنها از طریق الگوی وزنی و سرانجام تهیه ی نقشه ی قابلیت وقوع لغزش ها، استفاده گردید. برای وزن دهی به معیارها از روش شاخص آماری AHP استفاده شده است. معیار وزن دهی عناصر موجود در هر لایه بر اساس بیشترین نقشی بوده که در داخل آن لایه و در زمین لغزش مؤثر می باشد. پس از ترکیب لایه های مختلف عوامل اثرگذار در وقوع لغزش ها در محیط GIS، نقشه ی پهنه بندی خطر لغزش ها در چهار پهنه با خطر بسیار زیاد، زیاد، متوسط و کم به دست آمد و مشخص شد که حدود 31 درصد از سطح حوضه با خطر بسیار زیاد و خطر زیاد لغزش ها روبرو است. بر اساس الگو و پهنه بندی مذکور، 94 درصد از موارد مشاهده شده لغزش-ها در پهنه ی خطر بسیار زیاد و زیاد قرار گرفته که نشان دهنده ی دقت بالای روش مورد استفاده است.
    کلیدواژگان: زمین لغزش، پهنه بندی، حوضه صفارود، الگوی AHP، GIS
  • رحمت محمدزاده صفحه 93
    زمین پدیده ای است مطلق و ثابت؛ بااین وجود، تحت تاثیر عوامل گوناگونی چون توسعه و گسترش شهرها، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، رشد واحدهای مسکونی و صنعتی، ایجاد تغییر در الگوی مصرف زمین و سوء مدیریت، به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. از مقایسه ی رشد جمعیت شهری با فضای اشغالی آن ها معلوم می شود که به موازات رشد جمعیت، فضاهای اطراف شهرها نیز اشغال شده و در بیشتر موارد مانند شهرهای بانکوک، سائوپولو، تهران و تبریز، میزان تصرف زمین از رشد جمعیت به شدت پیشی می گیرد، لذا ضمن نابودی مساعدترین و حاصلخیزترین اراضی کشاورزی، موجب آسیب پذیری چرخه ی حیات، ارگانیسم های گیاهی و جانوری و نیز چشم اندازهای طبیعی می شود. بررسی های انجام شده نشان می دهد که با نزدیک نمودن اهداف حفظ محیط زیست با برنامه ریزی و طراحی، علاوه بر حفظ اراضی کشاورزی، می توان میزان آسیب پذیری محیط را نیز به حداقل رساند. تنظیم الگوی مصرف زمین، برقراری ضوابط اصولی در تفکیک زمین، افزایش تراکم ساختمانی و از همه مهمتر افزایش آگاهی های اجتماعی و ایجاد باورهای عمومی مبنی بر بی بدیل بودن زمین، از ابزارهای مهم این مدیریت اند.
    کلیدواژگان: زمین، محیط زیست، رشد فیزیکی، برنامه ریزی شهری
  • مجید یاسوری صفحه 113
    از ویژگی های مهم اقتصادی در نواحی روستایی ایران، پایین بودن بهره وری عوامل تولید است. بهره وری عوامل تولید در مناطق روستایی کشور بسیار پایین است. اقتصاد روستایی کشور تا حدود زیادی به اقتصاد کشاورزی وابسته است. در بخش کشاورزی به دلیل عدم قابلیت جذب نیروی انسانی و وجود نیروی انسانی مازاد یا تمرکز نیروی کار و ساخت نیروی شاغل دارای بهره وری پایین است. بهره وری نیروی کار در سی سال گذشته رشد بسیار اندکی داشته است. عوامل مؤثر در پایین بودن بهره وری عوامل تولید در مناطق روستایی را می توان عمدتا به دو دسته ی عوامل درونی و بیرونی تقسیم کرد. این عوامل مانع از شکل گیری سرمایه در مناطق روستایی شده و بر عدم برخورداری از امکانات و زیرساخت های لازم در این مناطق مؤثر بوده است. نبود امکانات و زیرساخت ها در عقب ماندگی مناطق روستایی در کشور مؤثر بوده است. مقاله ی حاضر به بررسی و بیان مهمترین علل پایین بودن بهره وری عوامل تولید و در نتیجه عقب ماندگی اقتصادی روستایی اشاره دارد. این تحقیق عمدتا به صورت اکتشافی و استفاده از منابع و اطلاعات موجود و بهره گیری از نتایج بازدید ها و مشاهدات میدانی در مناطق روستایی چندین استان کشور صورت گرفته است.
    کلیدواژگان: بهره وری، عوامل تولید، نواحی روستایی، اقتصاد روستایی، زیرساخت ها
|
  • Seyyed Abolfazl Dr. Masoudiyan, Bakhtiyar Mohammadi Page 1
    The writers of this research have studied seven variables including: precipitation, relative humidity, sunny hours, temperature average, temperature minimum, temperature maximum and sea level pressure, at Sanandaj Air Station during 1964-1994. Sanandaj Air Station has nearly 10966 days of complete data for these variables. A principal component analysis (PCA) has been applied on this data; then five principal components have been selected that explain more than 1% variances. A cluster analysis has been applied on this matrix (10966*5) and five synoptic types have been obtained. Synoptic types one and five, showed a large amount of within group variance. So a PCA was applied to the members of these two types and three synoptic subtypes have been obtained for synoptic type one and five synoptic subtypes for synoptic type five.
  • Comparison of Ajichai basin instability indices with the standards of air instability and developing a model for the catchment
    Majid Dr. Zahedi, Asghar Dr. Choobdar Page 2
    This paper presents a model of a catchment area in northwest of Iran. The researchers have studied Ajichai basin which is located in the east part of Orumiyeh Lake, located at the longitude of 47 52’ E to 45 32’ E and the latitude of 37 26’ N to 38 30’ N. The researchers have chosen the data from Tabriz Upper Air station which is the only one in the area. The research data are seven instability indices including: SI, K, V.T, C.T, T.T, SW and LI taken from the above mentioned station and seventy one floods reported from 1966 to 2004 in the Ajichai catchment area. In this research, the above mentioned indices are compared with the standards of air instability. The results show contradiction between the observed and predicted values (i.e. for Si in six days, K in one day, V.T in two days, C.T in fifteen days, T.T in three days, LI in forty eight days and SW in thirty five days). The results also show that the following values can be used for the Ajichai basin instability indices.SI= =14.3 C.T>=11.5V.T>=24.7 T.T>=41.8 SW>=11.65
  • Baratali Dr.Khakpour, Sadollah Dr.Velayati, Sayyed Ghasem Kianejad Page 45
    models of living in cities needs planning for land use. Those who have planned for the cities have studied land use to present a model for the construction of cities. Change of land use, is the main concern today. The factors which affect the change in land use can be divided into three main groups: legal factors, economical factors and population. Out of these three factors, population has been the most important one and the other two factors have been under its influence. Population has actually created many problems for the cities. Population factor has also affected the city of Babol during the last two decades so that the city has had the greatest physical growth than the other cities in the province. This article presents a complete study the features that have affected the change in land use in the city of Babol.
  • Bahram Dr. Ranjbaran, Mohammad Zahedi Page 65
    The writers of this article have compared the satisfaction level of international tourists who traveled to Isfahan for the first time and those who have repeatedly traveled to this city. One hundred and sixty tourists were selected randomly in 2002 and the data gathered through filling questionnaires. The result is surprising and indicates that the satisfaction level for those who have repeatedly traveled to Isfahan is lower than those who traveled to this city for the first time. The researchers have finally concluded that with the implication of “Expectancy disconfirmation Theory” the result was not unexpected.
  • Isaa Dr. Jokar Sarhangi, Abolghasem Dr.Amir Ahmadi, Hosein Salmaliyan Page 79
    It is very important to recognize the areas with high potential risk of landslide in order to resist that. In a case study, thirty three landslides have been observed in Safarood watershed. The purpose of this study is to recognize factors and zonation of potential areas for landslide. This paper covers specific factors including lithology, fault, height, slope, direction, rainfall, soil, vegetation and villages of the area. GIS is used to prepare and integrate thematic layers, combine them by weight model and finally to prepare a map of landslide hazard. AHP statistic method is used for weighting the criteria. The criterion for weighting the existing elements in each layer has been based on the most important role played in the layer and in landslide. After combining various layers in GIS medium, the map of landslide hazard zonation is obtained in four zonation with every high hazard, high hazard, medium and low hazard. It has been determined that approximately 31% of the surface of the area is encountered very high and high hazard landslides. 94% of the cases observed in landslide, based on the mentioned zonation and the model, are in the zonation of very high and high hazards that show the high accuracy of this method.
  • Rahmatollah Dr.Mohammadzadeh Page 93
    The earth is a stable feature but it is diminished due to different factors including: the extension and development of cities, emerging of villages and rural areas with the physical texture of cities, the spreading of industrial units and population growth, changing the patterns of land use and lack of good management. This paper is concerned with the global and national perspective of these problems owing to the rapid physical extension of the cities and their impacts on human environment. The comparison of population growth in different countries together with their occupational spaces shows that the space is taken parallel with the population growth; but in some cases such as Bangkok, Sao Paolo, Tehran and Tabriz the magnitude of population growth is much higher than land occupation. This paper shows that the closeness of environmental planning and design purposes, can lead to the preservation of agricultural lands. Among these planning and management goals, we find regulating land use patterns, suitable criteria for land dividing and most importantly, increasing social knowledge of having only one earth.
  • Majid Dr.Yasouri Page 113
    Minimum profitability of production factors is one of the most important economic features in the rural areas of Iran. Profitability of production factors such as land, water, capital etc. is in its lowest level in the rural areas of the country. Rural economy is dependent to the agricultural economy up to a great extent. The most important factors in keeping profitability of production factors in its lowest level can be divided into two groups of internal and external factors. These factors do not let capital and money to enter in the rural areas and play a very significant role in not providing the necessary infrastructures in these areas. Lack of facilities and the necessary infrastructures cause lack of growth in the rural areas. This article studies the most important reasons for minimum profitability of production factors in rural areas.